Hiện nay, tình hình dịch bệnh Tai xanh, hay còn gọi là Hội chứng Rối loạn Sinh sản và Hô hấp trên heo (PRRS – Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome), đang có những diễn biến phức tạp và bùng phát mạnh tại nhiều khu vực. Đây là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, gây thiệt hại kinh tế nặng nề cho ngành chăn nuôi heo. Bài viết này nhằm cung cấp thông tin cập nhật về nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp phòng chống, kiểm soát dịch bệnh hiệu quả.
1. Tác Nhân Gây Bệnh và Đường Lây Lan
- Nguyên nhân: Bệnh Tai xanh do virus thuộc giống Arterivirus, họ Arteriviridae, bộ Nidovirales. Hiện có 3 chủng virus chính được biết đến là chủng Châu Âu, Bắc Mỹ và Trung Quốc.
- Đường lây lan: Virus PRRS có khả năng lây lan rất nhanh qua nhiều con đường:
- Tiếp xúc trực tiếp giữa heo bệnh và heo khỏe.
- Qua không khí (đặc biệt trong điều kiện chuồng trại thông gió kém).
- Qua dụng cụ chăn nuôi, phương tiện vận chuyển, con người (quần áo, giày dép) mang mầm bệnh.
- Qua tinh dịch (khi phối giống).
- Qua các vật chủ trung gian như côn trùng (ruồi, muỗi).
2. Nguyên Nhân Bùng Phát Dịch Hiện Nay
Theo ghi nhận, nguyên nhân chính khiến dịch Tai xanh bùng phát mạnh trong thời gian gần đây bao gồm:
- An toàn sinh học (ATSH) yếu kém: Đây là yếu tố hàng đầu. Việc kiểm soát người ra vào trại, vệ sinh sát trùng chuồng trại, dụng cụ, phương tiện vận chuyển chưa được thực hiện nghiêm ngặt.
- Nhập heo hậu bị không qua cách ly: Việc nhập heo mới, đặc biệt là heo hậu bị, mà không có khu cách ly và thời gian theo dõi phù hợp (ít nhất 1 tháng) tạo điều kiện cho mầm bệnh xâm nhập và lây lan vào đàn hiện có.
- Lựa chọn và sử dụng vaccine chưa phù hợp:
- Chọn loại vaccine không phù hợp với chủng virus đang lưu hành tại địa phương.
- Lịch trình tiêm phòng vaccine không đúng hoặc kỹ thuật tiêm không đảm bảo, dẫn đến việc heo không tạo được miễn dịch bảo hộ đầy đủ, thậm chí gây ra phản ứng không mong muốn hoặc làm dịch bùng phát sau tiêm.
3. Triệu Chứng và Bệnh Tích Điển Hình
Bệnh gây ra các rối loạn nghiêm trọng trên cả hệ hô hấp và sinh sản:
- Heo nái: Giảm ăn, sốt cao (40-42°C), sảy thai hàng loạt (đặc biệt ở giai đoạn cuối), đẻ non, thai chết lưu, mất sữa, viêm vú. Tỷ lệ phối lại thấp. Tai có thể chuyển màu xanh tím (do xuất huyết và rối loạn tuần hoàn).
- Heo con theo mẹ: Yếu ớt, mắt sưng, viêm khớp, tiêu chảy, khó thở, tỷ lệ chết cao.
- Heo thịt và heo choai: Sốt cao, bỏ ăn, ho, khó thở, viêm phổi. Thường kế phát các bệnh khác như Glasser, Mycoplasma, Streptococcus, làm bệnh trầm trọng hơn.
- Bệnh tích: Phổi viêm, phù nề kẽ phổi (phổi không xẹp, có bọt khí), các hạch lympho sưng to.
4. Biện Pháp Phòng và Kiểm Soát Toàn Diện
Để phòng chống và kiểm soát hiệu quả bệnh Tai xanh, cần áp dụng đồng bộ các giải pháp:
- Ưu tiên hàng đầu: An Toàn Sinh Học
- Kiểm soát chặt chẽ người và phương tiện: Hạn chế tối đa người không phận sự ra vào trại. Thực hiện sát trùng kỹ lưỡng người, phương tiện trước khi vào và sau khi ra khỏi trại (có thể dùng Omnicide, Adeskon tỷ lệ 1/400 hoặc các loại sát trùng phổ rộng khác).
- Quản lý nhập đàn: Bắt buộc phải có khu cách ly cho heo mới nhập (đặc biệt là hậu bị). Thời gian cách ly tối thiểu 1 tháng, theo dõi sức khỏe và có thể lấy mẫu xét nghiệm (ELISA) nếu nghi ngờ.
- Vệ sinh và sát trùng định kỳ: Vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, thực hiện “cùng vào – cùng ra”. Sát trùng định kỳ toàn bộ khu vực chăn nuôi.
- Kiểm soát vật chủ trung gian: Diệt ruồi, muỗi, chuột; không nuôi chó, mèo trong khu vực chăn nuôi.
- Nghi ngờ mầm bệnh: Cần lấy mẫu xét nghiệm (ít nhất 20% đàn) để đánh giá tình trạng lưu hành virus trong trại.
- Chương Trình Vaccine Hợp Lý
- Lựa chọn vaccine: Tham khảo ý kiến thú y để chọn loại vaccine phù hợp với chủng virus lưu hành tại địa phương và tình hình dịch tễ. Một số vaccine đang được các trại lớn tin dùng và cho hiệu quả tốt như Ingelvac® PRRS MLV của Boehringer Ingelheim.
- Lịch trình vaccine:
- Nái: Tiêm định kỳ 3 lần/năm (4 tháng/lần) để duy trì miễn dịch ổn định.
- Hậu bị: Tiêm 2 mũi trước khi phối giống, cách nhau khoảng 1 tháng.
- Heo thịt: Tiêm 1 mũi vào lúc 4 tuần tuổi (hoặc theo khuyến cáo của nhà sản xuất và tình hình dịch tễ).
- Kỹ thuật tiêm: Đảm bảo đúng liều lượng, vị trí tiêm và bảo quản vaccine đúng cách.
- Lựa chọn vaccine: Tham khảo ý kiến thú y để chọn loại vaccine phù hợp với chủng virus lưu hành tại địa phương và tình hình dịch tễ. Một số vaccine đang được các trại lớn tin dùng và cho hiệu quả tốt như Ingelvac® PRRS MLV của Boehringer Ingelheim.
- Điều Trị Hỗ Trợ và Chống Kế Phát (Khi có dịch)
- Không có thuốc đặc trị virus PRRS. Việc can thiệp chủ yếu là hạ sốt, trợ sức và chống các bệnh nhiễm trùng kế phát.
- Hạ sốt: Dùng các thuốc như Aspirin, Paracetamol.
- Chống kế phát: Sử dụng kháng sinh phổ rộng để kiểm soát các bệnh do vi khuẩn như Amoxicillin + Colistin (ví dụ: Amoxcolistin 50%), Doxycycline + Florfenicol (ví dụ: Doxyflo),…
- Trợ sức, long đờm: Bổ sung điện giải, vitamin (đặc biệt là vitamin C), men tiêu hóa, và các thuốc long đờm như Bromhexin.
Kết Luận
Bệnh Tai xanh (PRRS) là một thách thức lớn, đòi hỏi sự cảnh giác và áp dụng nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa. Việc đầu tư vào an toàn sinh học và xây dựng chương trình vaccine phù hợp, đúng kỹ thuật là chìa khóa để bảo vệ đàn heo và giảm thiểu thiệt hại kinh tế. Khi có dấu hiệu nghi ngờ bệnh, bà con cần liên hệ ngay với cán bộ thú y địa phương hoặc các chuyên gia để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.
(Thông tin về liên hệ BSTY Trần Thanh Liêm: 0974860962 có trong ảnh có thể hữu ích để bà con tham khảo thêm hướng dẫn chi tiết).
Chúc bà con chăn nuôi thành công và kiểm soát tốt dịch bệnh!